WOLNE WZORY

 

MARZANNA

Słowiańska bogini o dwoistej postaci: 

Matki i Córki, Marzanny i Dziewanny, Śmierci i Życia.

OBEJRZYJ:

SYMBOL:

Jej atrybutami były: wieniec, wianek, ubiór panny młodej, korale, złote jabłko, złoty klucz służący do otwierania ziemi (wiosny) lub bram do zaświatów. 

Także samo jej imię: Marzanna, Marzana, Marza, Morana, Marca, Mara, można powiązać ze znaczeniami tworzących je rdzeniów: –mar i ­–mor, z których jeden odnosi się do morza, a drugi do śmierci.

Ponoć przebywa w pierwotnym Morzu – stąd być może motyw wrzucania Marzanny do wody i spławianie jej rzeką do morza.

Oblicza Marzanny - dualizm natury - dwubiegunowość

Jej pierwotne oblicze wśród słowiańskiego ludu nie zawsze było jednak tak posępne i niszczycielskie. Marzannę wiąże się z całym cyklem wegetacyjnym, w tym także z polnym urodzajem. To wszystko sprawia, że jej słowiański wizerunek jest mocno niejednolity – raz jawi się jako chłodna zimowa pani, innym upersonifikowana, życiodajna siła, która zdołała przetrwać m.in. w niektórych kultach maryjnych. Czarnowłosa Marzanna to oblicze pierwotnej Matki Ziemi. Marzanna sprawuje pieczę nad wodami ziemskimi, chłodem, snami a nawet wojną. Daje życie, ale je też odbiera. Spośród bogiń słowiańskiego panteonu Marzannę zdecydowanie wyróżnia jej swoista „dwubiegunowość”, balansowanie pomiędzy życiem a śmiercią. Marzanna byłaby Panią Śmierci i Ponurego Oblicza Natury, sprawującą kontrolę nad zimą i niszczycielskimi siłami natury, zaś Dziewanna byłaby Panią Życia, budzącą przyrodę z zimowego snu.

 

Tajemnicza dwoistość postaci bogini Marzanny/Dziewanny stanowi od lat jeden z najciekawszych problemów badawczych z zakresu wierzeń prapolskich i słowiańskich. Czy mamy tu do czynienia z jedną boginią o dwóch obliczach: jasnym i ciemnym? A może z matką i córką jak w przypadku Demeter i Persefony?

 

Pierwotna Marzanna miałaby zatem podwójną rolę jako, z jednej strony bogini śmierci, zimy, mroku i snu, mająca dostęp do zaświatów, wracająca tam w wyniku obrzędów topienia, spławiania lub wrzucania do wody (w wierzeniach ludowych woda, morze czy moczary często stanowią formę przejścia, bramy do podziemnego świata), a równocześnie bogini życia – odradzającej się przyrody, urodzaju, plonów i bogactwa. Odradza się jako własna córka Dziewanna, którą w tej zmienionej formie przynosi się do wsi pod postacią gałązki zwanej GAIKIEM (ozdobione wydmuszkami i wstążkami rośliny - najczęściej gałązki lub małe drzewka). 

Traktowano ją jako symbol zimy, śmierci, chorób, głodu i wszelkich nieszczęść, które bardzo często, w sposób nieodłączny wiązały się z tą zimą. Dlatego też, z początkiem wiosny, często w centrum wsi, robiono kukłę Marzanny. Zrobioną ze słomy makietę bogini (najczęściej wielkości człowieka), ubierano w strój ludowy charakterystyczny dla danego regionu (odświętny strój panny lub druhny weselnej z wiankiem na głowie). Wynoszono ją potem poza granice wsi i palono lub topiono. Tę rytualną praktykę można powiązać z wiarą w oczyszczającą moc żywiołów wody i ognia.

Chrześcijaństwo próbowało zakazać tego starosłowiańskiego zwyczaju. W 1420 roku Synod Poznański nakazywał duchowieństwu:

Nie dozwalajcie, aby w niedzielę odbywał się zabobonny zwyczaj wynoszenia jakiejś postaci, którą śmiercią nazywają i w kałuży topią. 

Źródła:

https://symbolikon.com/downloads/mara-slavic/
https://urocznica.pl/marzanna-bogini-slowianska/
http://weneda.net/bogini-marzanna/
https://www.facebook.com/tuszpodskora
A. Gieysztor, Mitologia Słowian.
A. Szyjewski, Religia Słowian.
G. Niedzielski, Marzanna – Cerera czy Hekate?

 

MOKOSZ - Matka-Ziemia

Opiekunka: ZIEMI, KOBIET, DZIECI.
Bogini URODZAJU i PŁODNOŚCI, ale też deszczu i dżdżystej pogody. 

ŻONA PERUNA, boga piorunów (słowiańskie bóstwo gromowładne oraz jedno z czołowych w panteonie słowiańskim).

"I wszczęła spór Mokosz z Perunem, kto z nich ma stworzyć człowieka. I stworzyła Mokosz człowieka, a Perun włożył weń duszę. I dlatego, gdy człowiek umiera, do ziemi idzie jego ciało, a dusza ku Perunowi."
Źródło: Powieść doroczna (1071), cyt. za: Aleksander Gieysztor, Mitologia Słowian, wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2006, str. 158.

Traktowana jako słowiańska MATKA-ZIEMIA, której cześć należało szczególnie oddawać w porze żniw i zbiorów. Składano jej ofiary i modlono się do niej o pomyślność w pracach domowych. Imię pochodzi od rdzenia od rdzenia mok- „moczyć” (zsyłała deszcz, który wróżył dobre plony).

Głównie czczona na obszarze wschodniej Słowiańszczyzny.
Jako ślady kultu Mokoszy, stanowiącej relikt wspólnego dla wszystkich ludów indoeuropejskich kultu Matki-Ziemi, wskazywano szereg przetrwałych w obrzędowości ludowej elementów związanych z głęboką czcią dla „matki ziemi wilgotnej”, jak kładzenie na ziemi nowo narodzonych dzieci, chorych i umierających, chowanie w ziemi zmarłych dzieci w przeciwieństwie do ciałopalnych pochówków dorosłych, symboliczne pojmowanie orki jako aktu seksualnego z ziemią czy w wersji schrystianizowanej wyznawanie grzechów wprost do ziemi (z czym walczył kler).

W schrystianizowanym folklorze rosyjskim pojawiała jako Mokosza-Mokusza, postać kobieca z wielką głową i dużymi rękami, opiekująca się przędzeniem lnu i strzyżeniem owiec, której składano ofiarę w postaci kłębka wełny. Przychodziła w nocy, by strzyc owce i kręcić nici wełny, a jej pojawienie się poprzedzał odgłos kołowrotka. Jej atrybutami były kłębek wełny, krosno i kołowrotek. 

 

SYMBOL: krzyż równoramienny z kwadratami między ramionami.Symbol ten można dostrzec w haftach ludowych.

 Symbol stosowany także w biżuterii:

I tatuażach:

Źródła:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Perun
https://strefatkania.org/2021/10/03/narodziny-mokosz/
https://www.slawoslaw.pl/mokosz/
https://pl.wikiquote.org/wiki/Mokosz
https://www.facebook.com/tuszpodskora